Advocaat Filip Tilleman nodigde trendwatcher Tom Palmaerts uit voor een gesprek over de nieuwe generatie jongeren die de arbeidsmarkt zullen betreden. Waar liggen die jongeren wakker van? Hoe kijken ze naar werk? En hoe kunnen hr-managers zich voorbereiden? Palmaerts schetst een beeld van een generatie die teruggrijpt naar recepten van vroeger, maar ze helemaal anders invult… 

Wie zijn ‘de jongeren’?

“Bij de term jongeren denkt iedereen aan Millennials”, zegt Tom Palmaerts die al vele jaren jongerentrends onderzoekt, “maar de oudste Millennial is intussen 39 jaar”. De jongeren vandaag worden blijkbaar Generatie Z genoemd. Dat is de nieuwe generatie, die de komende jaren de arbeidsmarkt zal betreden. Palmaerts verduidelijkt dat generaties altijd evolueren met een interval van ongeveer vijftien jaar. Na Generatie Z volgen de kinderen die na 2010 zijn geboren en die de komende jaren nog zullen geboren worden. Zij worden voorlopig Generatie Alpha gedoopt en ze zijn in feite de eerste échte generatie ‘digital natives’. Dit gesprek gaat vooral over de verschuiving van Millennials (ook Generatie Y genoemd, nvdr) naar Generatie Z, en de impact daarvan op onze manier van werken.

Hoe staan de Millennials tegenover werk?

Palmaerts ziet dat er belangrijke verschuivingen bezig zijn. Vandaag zijn, volgens hem, hr-afdelingen sterk in het omgaan met Millennials. Er is al veel gezegd en geschreven over deze generatie. “Samengevat is het een generatie van dromers, maar die weinig moed tonen om het ook effectief te realiseren”, zegt Palmaerts. Hij nuanceert meteen dat dit een sterke veralgemening is, maar er zit volgens hem een grond van waarheid in. Veel heeft te maken met de ouders van deze generatie, de zogenaamde Babyboomers. Die generatie van Babyboomers heeft het heel goed gehad, weet Palmaerts: “een grotere auto, een groter huis en meer sex & rock ‘n roll dan hun ouders”. Zij hebben hun kinderen verteld dat alles mogelijk is: werken en reizen, werken en kinderen, geld verdienen en genieten,… Dat is precies het probleem van de Millennials: om een balans te vinden, moeten ze keuzes maken. “Ze hebben van hun ouders geleerd dat alles mogelijk is, maar ze zitten vast en ze zijn zoekend, maar ze vinden nooit een balans of hun passie als ze geen keuzes durven maken”, besluit Palmaerts.

Hoe staat Generatie Z tegenover werk?

Generatie X zijn de ouders van Generatie Z. Ook zij hebben tegen hun kinderen gezegd dat alles mogelijk is, maar je moet er wel hard voor werken! Het resultaat is dat Generatie Z veel meer verantwoordelijkheid neemt, zelf onderneemt en beter in staat is om keuzes te maken, volgens Palmaerts. Dat is wellicht de grootste verschuiving van Millennials naar Generatie Z, zegt de trendwatcher: “veel minder focus op waarden en balans, veel meer focus op doen in plaats van praten”. Generatie Z heeft pas respect voor mensen als die effectief iets realiseren. Dat geldt ook voor hun managers en bedrijfsleiders. “Generatie Z groeide als tiener op in quasi constante crisistijd en ze beseffen dat ze het met minder gaan moeten doen en er hard voor gaan moeten werken”, zegt Palmaerts. Volgens hem verklaart dat ook dat deze generatie veel individualistischer is: “je moet er zelf voor werken”. Dat betekent hr-managers en voor vakbonden een hele uitdaging, meent Palmaerts: “Generatie Z gaat niet zomaar aanvaarden dat het werk wordt stilgelegd omwille van enkele individuen. Ze verwachten ook van bedrijven oplossingen op hun maat en als dat niet kan, dan zoeken ze het wel elders!”.

De opmars van de Aziatische cultuur.

Palmaerts raadt hr- en marketingmanagers aan om het sociale medium TikTok uit te proberen. “Terwijl Facebook een blog is en Instagram foto’s, is dit de eerste online app die fundamenteel video-eerst is. Daarnaast is TikTok artificiële intelligentie-eerst, terwijl bij LinkedIn en Twitter je pas impact kan hebben als je volgers hebt, dus netwerk-eerst. Dat betekent bijvoorbeeld dat iemand zonder volgers op TikTok viraal kan gaan met een videootje als de artificiële intelligentie je selecteert.” TikTok is in Chinese handen. Die Chinese cultuur zie je nu al ingebakken in wat de Generatie Z bezig houdt, volgens Palmaerts. Hij stelt vast dat kinderen van tien à twaalf jaar Chinese tekens gebruiken in foto’s en video’s om met elkaar te communiceren. “Wie binnen vijf jaar wil rekruteren en Generatie Z wil begrijpen, die moet vandaag TikTok leren gebruiken”, waarschuwt Palmaerts. Hij geeft nog voorbeelden: K-pop (Korean pop, nvdr) is populaire muziek bij jonge tieners vandaag en komt uit Zuid-Korea. Palmaerts ziet de invloed van de Aziatische cultuur de komende jaren enkel toenemen. Het gaat daarbij al lang niet meer alleen om het kopiëren van Westerse successen, maar ook om nieuwe trends zetten in bijvoorbeeld fast-food, retail, muziek, technologie,… 

Werken in 2030: enorme uitdagingen.

Dikwijls starten trends en innovaties in populaire cultuur, meent Palmaerts. Dat zie je volgens hem vandaag al in de wereldwijde robotisering van de arbeidsmarkt. Robots waren tien jaar geleden nog gadgets, vandaag is het een medewerker in bedrijven, ziekenhuizen en universiteiten. Robots worden ook meer ingezet tegen eenzaamheid, weet hij. Meteen één van de grote uitdagingen voor de komende jaren. “Uit studies blijkt dat meer dan vijftig procent van de jonge twintigers in België zich soms eenzaam voelt. Ze hebben honderden vrienden op social media, maar ze missen geborgenheid. En als je daar dan nog geïsoleerd thuiswerk aan toevoegt, dan krijg je problemen”, stelt Palmaerts. Onderzoek laat volgens Palmaerts ook zien dat de open kantoorruimtes niet werken. Hetzelfde geldt volgens hem wanneer je quasi alle communicatie op het werk via e-mail en apps laat verlopen. “We gaan daarvan terugkomen”, denkt Palmaerts. “Ook zal in de steden zoals Antwerpen in 2030 driekwart van de startende werknemers van buitenlandse origine zijn, zowel van onze buurlanden als van verder weg (lees ook dit, n.v.d.r.). Dat brengt enorme uitdagingen met zich mee voor hr-afdelingen in bedrijven”, zegt Palmaerts. Hij geeft nog enkele andere voorbeelden die tot de verbeelding spreken: wereldwijd is nu al één op drie jongeren moslim, het verschil in leeftijd op de werkvloer in België zal meer dan vijftig jaar bedragen (tussen 16 en 67 jaar, nvdr), het aantal openstaande vacatures in België gaat ruim boven de 500.000 stijgen en voor elke job die verdwijnt door technologie, komen er 3,7 nieuwe jobs bij die we nu nog niet precies kunnen inschatten wat ze inhouden (bron Agoria, n.v.d.r.). “Hoe ga je dat doen?”, vraagt Palmaerts zich luidop af. Hij ziet de hr-managers als de nieuwe business managers die de juiste mensen aanwerven en aan boord houden door ze mee te nemen in een verhaal. “Hr zijn de leiders van morgen, want iedereen ligt wakker van personeel!”. 

Hr-missie: mensen zich terug goed laten voelen.

Volgens Palmaerts is één van de grote uitdagingen voor bedrijven en dus ook voor hr: well-being. Daarmee bedoelt hij niet enkel het mentale welzijn, maar ook concretere zaken zoals luchtkwaliteit. Volgens Palmaerts gaan werkplekken de gezondste plaatsen in de stad worden. “De natuur binnenbrengen in het kantoor via gezonde bacteriën in airconditioning, luchtzuiverende tapijten en planten is vandaag al mogelijk. Ook op vlak van akoestiek en mentale rust, gaan we nog veel vooruitgang zien. En uiteraard lekker en gezond eten in de bedrijfskantine.” Palmaerts voorspelt dat mensen opnieuw op tijd zullen stoppen met werken, omdat ze tijd willen doorbrengen met hun gezin of nog willen werken aan hun startup. “Van jonge twintigers moet je geen reactie meer verwachten in het weekend of ‘s avonds laat. Ze willen rust en gerust gelaten worden, omdat ze nog vele andere prioriteiten hebben”, legt Palmaerts uit. Ook op het vlak van mobiliteit ziet Palmaerts dezelfde evolutie: mensen hebben geen zin meer om elke dag in files te staan om te gaan werken. Tieners en jonge twintigers verplaatsen zich nu al op andere manieren door de stad. “Vandaag zie je de e-bike sterk winnen aan populariteit in bedrijven”, weet Filip Tilleman. “Soms lijkt een e-bike policy zelfs belangrijker geworden dan een firmawagen om werknemers te plezieren.” Dat past volgens Palmaerts in hetzelfde plaatje van zich goed voelen: vrije keuze, gezonder leven, meer comfort… Palmaerts denkt dat bedrijven daar een stuk in zullen moeten meegaan om de nodige infrastructuur te voorzien. Bedrijven kunnen daarin volgens hem nog veel meer gaan samenwerken op het vlak van welzijn, opleidingen, catering, enzoverder. “België is een kmo-land, maar veel kmo’s samen kunnen ook campussen oprichten of grootschalige initiatieven ontwikkelen”, meent Palmaerts. 

Hoe past arbeidstijd in dit toekomstbeeld?

Bedrijven gaan volgens Palmaerts aantrekkelijk moeten blijven binnen de trends die op hen afkomen. “Dat kan via satellietkantoren en flexibele arbeidstijd bijvoorbeeld”, denkt hij. “Maar de wetgeving en opvattingen over arbeidstijd hinken zwaar achterop  in ons land”, stelt Tilleman. “De wetgeving inzake arbeidstijd dateert bijvoorbeeld van 1971. Daarin is er nog altijd sprake van beroepen zoals stokers en stalmeesters! Arbeidstijd wordt altijd puur collectief bekeken, omdat men denkt dat het alleen maar in het belang van het collectieve is. Maar waarom zou iemand niet kunnen werken van 16 uur tot 22 uur? Natuurlijk moeten er grenzen zijn, maar dat verschuift. Voor sommige werknemers komt dat om bepaalde redenen gewoon beter uit. Dat miskent de wetgever vandaag totaal. Je kan vandaag  als werknemer niet vrij kiezen om op zondag te werken. Waarom niet als mij dit om persoonlijke redenen echt goed uitkomt?”, besluit Tilleman.

Back to the future?

Palmaerts denkt dat we in een aantal zaken te ver zijn doorgeslagen: permanente bereikbaarheid, langdurig van thuis uit werken, enkel nog online samenwerken, open werkruimtes waar alles kan, enzovoort. “We moeten de klok niet terugdraaien, maar wel de goede zaken uit het verleden op een betere manier organiseren voor de nieuwe generatie.” Hij denkt daarbij vooral aan opnieuw de focus verleggen naar persoonlijke aandacht geven. Dat betekent ook persoonlijke oplossingen uitwerken op maat van de medewerker. Hr-managers zullen samen met Generatie Z moeten samenzitten en praten. “Liefde is… je gsm uitzetten”, lacht hij. Echt luisteren en tijd vrijmaken om de Generatie Z-medewerker aan boord te houden, daar zal de hr-manager sterk moeten op inzetten.”

Bedrijven gaan solliciteren bij jongeren, niet omgekeerd.

Uit recent onderzoek van Agoria, blijkt dat België meer dan 580.000 openstaande vacatures zal hebben tegen 2030. Bedrijven gaan moeten vechten om talent binnen te halen. “Het uitzendkantoor zal niet meer aan de kant van het bedrijf staan, maar aan de kant van de jongeren die werk zoeken”, voorspelt Palmaerts. In bepaalde niches zoals programmeurs zie je dat volgens hem nu al gebeuren, maar dat gaat voor heel de arbeidsmarkt gelden. “Wie gaat nog jongeren vinden die bijvoorbeeld in de textielsector willen gaan werken?”, vraagt Palmaerts zich af. “Solliciteren gaat volgens hem ook niet meer gebeuren bij jonge twintigers, maar veel vroeger. Een bedrijf met een sterk merk, zal naar vijftien- of zestienjarigen gaan kijken. Jongeren klaarstomen voor de arbeidsmarkt zal niet meer bestaan. Om de paar jaren, ziet de arbeidsmarkt er toch totaal anders uit. We moeten bijvoorbeeld niet massaal programmeurs gaan opleiden tegen 2030”, waarschuwt Palmaerts. “Programmeren zal automatisch verlopen, want de programmeercodes gaan al bestaan.” Ook zal volgens Palmaerts opleiding een nog veel belangrijkere rol gaan spelen, maar dan niet in een schoolse context. Hij verwijst bijvoorbeeld naar alle DYI-video’s op YouTube die uitleggen hoe je dingen zelf kan leren.

Mensen samenbrengen is de sleutel.

Hotels, luchthavens, campussen, enzoverder zijn allemaal locaties die potentieel kunnen dienen om mensen samen te laten werken. Mensen uit hun luie zetel halen en samenbrengen, dat is volgens Palmaerts waarmee bedrijven het verschil gaan maken. Generatie Z gaat daar volgens hem naar op zoek, ook al ze daarvoor naar het buitenland moeten trekken. Palmaerts trekt de parallel met Belgische profvoetballers, populaire muziekgroepen en dj’s die België al lang niet meer als hun eerste markt zien. “Het is vandaag groot nieuws als een bekende Belgische groep of DJ nog eens in ons land optreedt tijdens hun wereldtournee. Dat was twintig jaar geleden helemaal anders: toen waren we al heel tevreden als er een Belgische act kon touren in het buitenland. De uitdaging is volgens hem dan ook hoe je als bedrijf Belgen en nieuwe Belgen blijft binden aan je onderneming. En wat zal daarin nog de betekenis zijn van een bedrijf, van een werknemersengagement of van een nationaliteit? 

• Nieuwste boek van Tom Palmaerts: Ready or not, 11 manieren om futureproof te worden.
• Website Trendwolves: www.trendwolves.com