Interview met Filip Tilleman op Radio 1 over nationale stakingsdagen

Is de impact van stakingen afgenomen?

We hebben intussen al een enorm goed uitgewerkt arbeidsrecht. Door de stakingen in het verleden zijn er al een heel pak rechten verworven. De meest fundamentele rechten zijn intussen heel uitgebreid in België. Denk maar aan de sociale zekerheid. De vraag kan gesteld worden: wat brengt een nationale staking nu nog bij?

Is het belang van vakbonden dan afgenomen?

Dat zou je kunnen stellen, maar de belangrijkste evolutie is dat de individuele werknemer veel mondiger is geworden dan vroeger. Vroeger stapte iemand naar de hr-manager met de vraag of hij of zij op tijdskrediet kan gaan. Vandaag stapt de werknemer naar de hr-manager gewapend met enkele pagina’s van een website met de boodschap dat hij of zij recht heeft op tijdskrediet. Het is dan aan de hr-manager om te gaan uitvlooien of die informatie klopt. Op het vlak van individuele vragen zie je de rol van de vakbond duidelijk afnemen.

Hoe komt het dat er toch zo’n hoge syndicalisatiegraad is in België?

Volgens mij speelt daarin mee dat vakbonden in België een veel ruimere rol hebben dan alleen maar op te komen voor de rechten in het kader van de relatie tussen werknemer en werkgever. Er is de link naar werkloosheidsvergoedingen en naar de mutualiteit. Vakbonden zijn dus veel meer verweven in ons maatschappelijk weefsel dan in andere landen. Een lidkaart is dus meestal ook een toegangsticket tot andere diensten.

Wat houdt het stakingsrecht in België juist in?

Werknemers hebben het recht om het werk neer te leggen zonder dat daar een straf uit voortkomt. Dat is een fundamenteel recht. Het directe gevolg is wel dat er geen loon is die dag, maar andere sancties zijn er niet. Er staat daar in principe ook geen beperking op. dagen, weken of maanden staken kan. In Nederland ligt dat anders. Een rechter kan in kortgeding beslissen of een staking wel gegrond is. Dat is in België volkomen ondenkbaar.

Zijn er verschillen tussen sectoren voor wat betreft stakingen?

Het potentiële verlies voor een bedrijf speelt een cruciale rol. In de (petro)chemie kost een dag staking gigantisch veel geld. Het stakingswapen in deze sector is veel sterker dan in andere sectoren, zoals de banken. Het onmiddellijke financiële verlies is daar veel minder. Bij een bank blijft het geld binnenstromen, maar bij vuilnisdiensten stapelt het vuil zich op. Dus in die zin is staken in de vuilnissector effectiever dan in het bankwezen. In fabrieksomgevingen zie je daarom ook meer stakingen.

Wat betekent de minimale dienstverlening?

In België staat dit in feite nog in zijn kinderschoenen. We kennen dat enkel bij de NMBS sinds kort. Daar kom je op een kruispunt tussen het fundamentele recht op staking en het recht op openbare dienstverlening. De overheid vindt dat daar een nuancering nodig is. Het is een politieke keuze van wat de overheid belangrijk acht. Het gaat echter niet zover dat mensen verplicht worden om te werken. Met vrijwilligers wordt het voorlopig opgelost.

Is het voor sommige beroepen verboden om te staken?

Veiligheid is daar de uitzondering. Kijk opnieuw naar de petrochemie. Je kan daar niet zomaar de stekker er uit trekken met risico op ontploffingen. Er moet dan een minimale bezetting zijn. In principe slaagt men daar ook in puur met vrijwilligers. Als dat niet zou lukken met vrijwilligers, dan kan de gouverneur werknemers bij politiebevel gaan opvorderen. Dat is de absolute uitzondering. En dat wordt quasi nooit gebruikt omdat het gezond verstand gelukkig meestal zegeviert.

Beluister het integrale interview via de website van vrt Radio 1 (vanaf minuut 06:55 tot 19:33).